Trong tháng 6 vừa qua, một sinh viên Trung Quốc đang học tại California đã đề cập đến một chủ đề nhạy cảm trên WeChat: cuộc đàn áp đẫm máu vào năm 1989 đối với những người biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn. Chỉ vài giờ sau đó, tài khoản của anh đã bị cấm sử dụng WeChat, cắt đứt liên lạc của anh với gia đình và bạn bè ở quê nhà. Để lấy lại quyền truy cập vào tài khoản, Eric, người đã chia sẻ câu chuyện này với Rest of World dưới một bí danh để có thể thảo luận về các vấn đề nhạy cảm một cách tự do, buộc phải viết một bức thư xin lỗi chân thành gửi đến Tencent, công ty mẹ của ứng dụng nhắn tin này.
Trong bức thư dài 500 ký tự, Eric nhớ lại mình đã viết: “Tôi hứa sẽ không đăng bất kỳ nội dung nào vi phạm luật pháp và quy định nhằm bảo vệ sự ổn định xã hội và lợi ích của Tencent.” Sau này, Eric đã vứt bức thư vào thùng rác. Anh tâm sự với Rest of World rằng bản thân không tin vào điều gì mình đã viết trong thư, nhưng phải làm như vậy vì WeChat buộc anh phải viết tay một bức thư thừa nhận lỗi lầm, kèm theo một bức ảnh của anh cùng với chứng minh nhân dân Trung Quốc, trước khi công ty khôi phục tài khoản cho anh. “Tôi đang phải nói dối chính lương tâm của mình,” Eric chia sẻ. “Bạn cần phải làm mọi thứ mà họ yêu cầu để có thể tái kích hoạt tài khoản.”
Việc viết tay những bức thư xin lỗi không phải là điều gì mới mẻ. Các bậc phụ huynh và giáo viên thường yêu cầu trẻ em viết thư xin lỗi; thậm chí cảnh sát ở Trung Quốc cũng đã từng yêu cầu những người bị tình nghi viết thư cam kết sẽ không tái phạm. Tuy nhiên, việc các nền tảng kỹ thuật số, bao gồm WeChat và mạng xã hội Weibo, yêu cầu các bức thư này đã làm nổi bật sức mạnh mà những công ty truyền thông xã hội này nắm giữ đối với công dân bình thường, vì các sản phẩm của họ đã xâm nhập vào mọi khía cạnh của đời sống hàng ngày trong nước.
WeChat hiện là ứng dụng nhắn tin chiếm ưu thế tại Trung Quốc. Người dân phụ thuộc vào tài khoản WeChat của mình không chỉ để giao tiếp với nhau, mà còn để đặt đồ ăn, gọi taxi và thanh toán cho các mặt hàng tạp hóa. Trong thời kỳ đại dịch Covid-19, người dân đã sử dụng WeChat để vào các địa điểm công cộng, buộc phải quét mã QR được chính phủ cung cấp trước khi được phép vào.
Mất tài khoản WeChat đồng nghĩa với việc bị cắt đứt kết nối với các mạng xã hội, ví điện tử và dịch vụ xã hội cơ bản. Trải nghiệm tồi tệ này ngày càng trở nên phổ biến khi ứng dụng mạng xã hội này thường xuyên khóa tài khoản người dùng vì những vi phạm từ việc gửi tin nhắn rác cho đến chỉ trích chính phủ. Vào tháng 10, WeChat đã cấm rất nhiều tài khoản sau khi chủ sở hữu của chúng chia sẻ hình ảnh về một cuộc biểu tình hiếm hoi phản đối Chủ tịch Tập Cận Bình ở Bắc Kinh, khiến người dùng phải lao đao để tìm cách liên lạc lại với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp.
Tài khoản WeChat quan trọng đến mức người dùng sẵn sàng làm đủ mọi cách để lấy lại tài khoản khi bị cấm. Trong một số trường hợp, ứng dụng này yêu cầu người dùng viết thư tay xin lỗi trước khi mở khóa tài khoản, và họ đã chấp nhận yêu cầu này.
Xian Jingjing, một nhân viên công nghệ 21 tuổi ở tỉnh Tứ Xuyên, cũng đã bị cấm sử dụng WeChat vào tháng 10 năm 2021, sau khi tài khoản của cô bị hack và gửi đi những tin nhắn rác. Khi dịch vụ thanh toán bị vô hiệu hóa, Xian, lúc đó còn là sinh viên đại học, không thể tự mình đi mua sắm. Sau khi Xian khiếu nại, dịch vụ khách hàng của Tencent đã yêu cầu cô viết một bức thư tay, mà cô đã soạn trong phòng ký túc xá trước khi cẩn thận sao nó lên một mảnh giấy khác. “Tôi thực sự hiểu điều mình đã làm sai bây giờ. Tôi rất hối hận,” bức thư của cô viết. “Xin hãy cho tôi một cơ hội. Các bạn đã làm việc rất chăm chỉ. Cảm ơn các bạn!”
Giống như Eric, Xian cũng đã nộp một bức ảnh của mình kèm theo chứng minh nhân dân. Bạn cùng phòng của cô, người đã chụp bức ảnh cho cô, nhận xét rằng nó trông giống như một bức ảnh nhận dạng tội phạm. Một người dùng WeChat khác ở tỉnh Hồ Bắc, chỉ cung cấp tên là Wenwen vì lý do riêng tư, cũng đã cho biết tài khoản của cô đã bị đình chỉ vào tháng 9 sau khi cô nhận công việc bán thời gian đăng quảng cáo trong các nhóm chat. Cô cũng phải viết một bức thư để hoạt động lại tài khoản.
Trong bức thư, cô gái 22 tuổi đã viết rằng nhờ vào sự hướng dẫn của các nhân viên chăm sóc khách hàng của Tencent mà cô đã hiểu ra lỗi lầm của mình. Wenwen cho biết lần cuối cô viết những bức thư tương tự là hồi trung học, khi bị phạt vì không chú ý trong lớp.
Lotus Ruan, một nhà nghiên cứu tại Citizen Lab thuộc Đại học Toronto, người đã nghiên cứu về kiểm duyệt trên WeChat, cho biết những bức thư này cho thấy các công ty truyền thông xã hội đang chuyển giao trách nhiệm kiểm duyệt lên từng người dùng. Sự thống trị của WeChat trong đời sống hàng ngày có nghĩa là người dùng hầu như không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc tuân theo bất kỳ yêu cầu nào của nó. “WeChat đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dùng Trung Quốc, không chỉ đối với những người sống ở Trung Quốc mà còn đối với nhiều sinh viên và người di dân Trung Quốc ở nước ngoài”, Ruan cho biết. “Nếu bạn bị cấm tài khoản, thì nó giống như việc lấy đi một phần lớn bản sắc của bạn.”
Tencent đã từ chối bình luận khi Rest of World đề nghị. Liệu tất cả người dùng WeChat có đủ điều kiện để khôi phục tài khoản bị cấm bằng cách viết thư hay không vẫn còn là một câu hỏi chưa rõ. Nhiều người khác đã gặp khó khăn trong việc truyền đạt lời xin lỗi của mình. Sau làn sóng tài khoản bị khóa sau cuộc biểu tình gần đây ở Bắc Kinh, chẳng hạn, những người dùng thất vọng đã tràn vào một hashtag của Tencent trên trang mạng xã hội Weibo, cầu xin công ty khôi phục tài khoản của họ. Những người dùng internet gọi hashtag này là “thú tội trên mạng.”
Những người không thể tái kích hoạt tài khoản của mình đã phải đăng ký tài khoản mới và mất hàng giờ để thêm lại hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn liên hệ, từng người một. Nỗi sợ bị cấm tài khoản WeChat một lần nữa đã tạo ra một bầu không khí lạnh lẽo, ngăn cản mọi người thảo luận về các vấn đề chính trị trên nền tảng này, theo các nhà nghiên cứu và người dùng. Ngoài WeChat, người dùng Weibo và chợ trực tuyến hàng second-hand của Alibaba, Xianyu, cũng đã gửi những bức thư tay cam kết không vi phạm các quy định của họ, nhằm khôi phục tài khoản bị cấm, theo các bài đăng trên các nền tảng mạng xã hội như Douyin, Xiaohongshu và Bilibili. Weibo và Alibaba đã không trả lời các yêu cầu bình luận.
Cuối cùng, bức thư của Eric đã giúp anh quay lại WeChat, nơi anh liên lạc với gia đình ở Trung Quốc và các sinh viên Trung Quốc khác tại Mỹ. Anh cho biết rất hối hận vì đã đề cập đến sự kiện Thiên An Môn trên ứng dụng này và cho rằng đó nên là một chủ đề chỉ dành cho những kênh bảo mật như Telegram hay Signal.
Trên các nền tảng xã hội, nhiều người khác đã chia sẻ hình ảnh về những bức thư tay của họ, đầy sự hối hận và biết ơn. Trong một bức thư được chia sẻ vào năm 2021, một người dùng cho biết tài khoản WeChat của họ bị cấm vì đã gửi tin nhắn rác. “Tôi đã hiểu rõ sai lầm tôi đã mắc phải. Tôi cảm thấy thật xấu hổ,” người đó viết. “Tôi rất hối hận. Các anh chị ở bộ phận chăm sóc khách hàng, tôi cầu xin các bạn hãy giúp tôi mở khóa tài khoản.”
Một số người khác lại mang một giọng điệu tình cảm hơn. “Nếu tôi có thể quay ngược thời gian, tôi sẽ cố gắng hết sức để trân trọng [tài khoản này],” một người khác đã viết, theo một bức ảnh của bức thư được chia sẻ trên Xiaohongshu vào tháng 6. “Xin hãy tin vào một thành viên Đoàn Thanh niên Cộng sản đã mắc sai lầm. Tôi xin lỗi!!!”
Nguồn tham khảo: https://restofworld.org/2022/handwritten-wechat-apology-letters/
Trong bức thư dài 500 ký tự, Eric nhớ lại mình đã viết: “Tôi hứa sẽ không đăng bất kỳ nội dung nào vi phạm luật pháp và quy định nhằm bảo vệ sự ổn định xã hội và lợi ích của Tencent.” Sau này, Eric đã vứt bức thư vào thùng rác. Anh tâm sự với Rest of World rằng bản thân không tin vào điều gì mình đã viết trong thư, nhưng phải làm như vậy vì WeChat buộc anh phải viết tay một bức thư thừa nhận lỗi lầm, kèm theo một bức ảnh của anh cùng với chứng minh nhân dân Trung Quốc, trước khi công ty khôi phục tài khoản cho anh. “Tôi đang phải nói dối chính lương tâm của mình,” Eric chia sẻ. “Bạn cần phải làm mọi thứ mà họ yêu cầu để có thể tái kích hoạt tài khoản.”
Việc viết tay những bức thư xin lỗi không phải là điều gì mới mẻ. Các bậc phụ huynh và giáo viên thường yêu cầu trẻ em viết thư xin lỗi; thậm chí cảnh sát ở Trung Quốc cũng đã từng yêu cầu những người bị tình nghi viết thư cam kết sẽ không tái phạm. Tuy nhiên, việc các nền tảng kỹ thuật số, bao gồm WeChat và mạng xã hội Weibo, yêu cầu các bức thư này đã làm nổi bật sức mạnh mà những công ty truyền thông xã hội này nắm giữ đối với công dân bình thường, vì các sản phẩm của họ đã xâm nhập vào mọi khía cạnh của đời sống hàng ngày trong nước.
WeChat hiện là ứng dụng nhắn tin chiếm ưu thế tại Trung Quốc. Người dân phụ thuộc vào tài khoản WeChat của mình không chỉ để giao tiếp với nhau, mà còn để đặt đồ ăn, gọi taxi và thanh toán cho các mặt hàng tạp hóa. Trong thời kỳ đại dịch Covid-19, người dân đã sử dụng WeChat để vào các địa điểm công cộng, buộc phải quét mã QR được chính phủ cung cấp trước khi được phép vào.
Mất tài khoản WeChat đồng nghĩa với việc bị cắt đứt kết nối với các mạng xã hội, ví điện tử và dịch vụ xã hội cơ bản. Trải nghiệm tồi tệ này ngày càng trở nên phổ biến khi ứng dụng mạng xã hội này thường xuyên khóa tài khoản người dùng vì những vi phạm từ việc gửi tin nhắn rác cho đến chỉ trích chính phủ. Vào tháng 10, WeChat đã cấm rất nhiều tài khoản sau khi chủ sở hữu của chúng chia sẻ hình ảnh về một cuộc biểu tình hiếm hoi phản đối Chủ tịch Tập Cận Bình ở Bắc Kinh, khiến người dùng phải lao đao để tìm cách liên lạc lại với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp.
Tài khoản WeChat quan trọng đến mức người dùng sẵn sàng làm đủ mọi cách để lấy lại tài khoản khi bị cấm. Trong một số trường hợp, ứng dụng này yêu cầu người dùng viết thư tay xin lỗi trước khi mở khóa tài khoản, và họ đã chấp nhận yêu cầu này.
Xian Jingjing, một nhân viên công nghệ 21 tuổi ở tỉnh Tứ Xuyên, cũng đã bị cấm sử dụng WeChat vào tháng 10 năm 2021, sau khi tài khoản của cô bị hack và gửi đi những tin nhắn rác. Khi dịch vụ thanh toán bị vô hiệu hóa, Xian, lúc đó còn là sinh viên đại học, không thể tự mình đi mua sắm. Sau khi Xian khiếu nại, dịch vụ khách hàng của Tencent đã yêu cầu cô viết một bức thư tay, mà cô đã soạn trong phòng ký túc xá trước khi cẩn thận sao nó lên một mảnh giấy khác. “Tôi thực sự hiểu điều mình đã làm sai bây giờ. Tôi rất hối hận,” bức thư của cô viết. “Xin hãy cho tôi một cơ hội. Các bạn đã làm việc rất chăm chỉ. Cảm ơn các bạn!”
Giống như Eric, Xian cũng đã nộp một bức ảnh của mình kèm theo chứng minh nhân dân. Bạn cùng phòng của cô, người đã chụp bức ảnh cho cô, nhận xét rằng nó trông giống như một bức ảnh nhận dạng tội phạm. Một người dùng WeChat khác ở tỉnh Hồ Bắc, chỉ cung cấp tên là Wenwen vì lý do riêng tư, cũng đã cho biết tài khoản của cô đã bị đình chỉ vào tháng 9 sau khi cô nhận công việc bán thời gian đăng quảng cáo trong các nhóm chat. Cô cũng phải viết một bức thư để hoạt động lại tài khoản.
Trong bức thư, cô gái 22 tuổi đã viết rằng nhờ vào sự hướng dẫn của các nhân viên chăm sóc khách hàng của Tencent mà cô đã hiểu ra lỗi lầm của mình. Wenwen cho biết lần cuối cô viết những bức thư tương tự là hồi trung học, khi bị phạt vì không chú ý trong lớp.
Lotus Ruan, một nhà nghiên cứu tại Citizen Lab thuộc Đại học Toronto, người đã nghiên cứu về kiểm duyệt trên WeChat, cho biết những bức thư này cho thấy các công ty truyền thông xã hội đang chuyển giao trách nhiệm kiểm duyệt lên từng người dùng. Sự thống trị của WeChat trong đời sống hàng ngày có nghĩa là người dùng hầu như không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc tuân theo bất kỳ yêu cầu nào của nó. “WeChat đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dùng Trung Quốc, không chỉ đối với những người sống ở Trung Quốc mà còn đối với nhiều sinh viên và người di dân Trung Quốc ở nước ngoài”, Ruan cho biết. “Nếu bạn bị cấm tài khoản, thì nó giống như việc lấy đi một phần lớn bản sắc của bạn.”
Tencent đã từ chối bình luận khi Rest of World đề nghị. Liệu tất cả người dùng WeChat có đủ điều kiện để khôi phục tài khoản bị cấm bằng cách viết thư hay không vẫn còn là một câu hỏi chưa rõ. Nhiều người khác đã gặp khó khăn trong việc truyền đạt lời xin lỗi của mình. Sau làn sóng tài khoản bị khóa sau cuộc biểu tình gần đây ở Bắc Kinh, chẳng hạn, những người dùng thất vọng đã tràn vào một hashtag của Tencent trên trang mạng xã hội Weibo, cầu xin công ty khôi phục tài khoản của họ. Những người dùng internet gọi hashtag này là “thú tội trên mạng.”
Những người không thể tái kích hoạt tài khoản của mình đã phải đăng ký tài khoản mới và mất hàng giờ để thêm lại hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn liên hệ, từng người một. Nỗi sợ bị cấm tài khoản WeChat một lần nữa đã tạo ra một bầu không khí lạnh lẽo, ngăn cản mọi người thảo luận về các vấn đề chính trị trên nền tảng này, theo các nhà nghiên cứu và người dùng. Ngoài WeChat, người dùng Weibo và chợ trực tuyến hàng second-hand của Alibaba, Xianyu, cũng đã gửi những bức thư tay cam kết không vi phạm các quy định của họ, nhằm khôi phục tài khoản bị cấm, theo các bài đăng trên các nền tảng mạng xã hội như Douyin, Xiaohongshu và Bilibili. Weibo và Alibaba đã không trả lời các yêu cầu bình luận.
Cuối cùng, bức thư của Eric đã giúp anh quay lại WeChat, nơi anh liên lạc với gia đình ở Trung Quốc và các sinh viên Trung Quốc khác tại Mỹ. Anh cho biết rất hối hận vì đã đề cập đến sự kiện Thiên An Môn trên ứng dụng này và cho rằng đó nên là một chủ đề chỉ dành cho những kênh bảo mật như Telegram hay Signal.
Trên các nền tảng xã hội, nhiều người khác đã chia sẻ hình ảnh về những bức thư tay của họ, đầy sự hối hận và biết ơn. Trong một bức thư được chia sẻ vào năm 2021, một người dùng cho biết tài khoản WeChat của họ bị cấm vì đã gửi tin nhắn rác. “Tôi đã hiểu rõ sai lầm tôi đã mắc phải. Tôi cảm thấy thật xấu hổ,” người đó viết. “Tôi rất hối hận. Các anh chị ở bộ phận chăm sóc khách hàng, tôi cầu xin các bạn hãy giúp tôi mở khóa tài khoản.”
Một số người khác lại mang một giọng điệu tình cảm hơn. “Nếu tôi có thể quay ngược thời gian, tôi sẽ cố gắng hết sức để trân trọng [tài khoản này],” một người khác đã viết, theo một bức ảnh của bức thư được chia sẻ trên Xiaohongshu vào tháng 6. “Xin hãy tin vào một thành viên Đoàn Thanh niên Cộng sản đã mắc sai lầm. Tôi xin lỗi!!!”
Nguồn tham khảo: https://restofworld.org/2022/handwritten-wechat-apology-letters/
