Trên đỉnh một vách đá cao 36 mét ở Tonga, có một tảng đá khổng lồ mang tên Maka Lahi, nằm cách xa bờ biển khoảng 200 mét. Điều này thật sự khiến các nhà khoa học cảm thấy thú vị bởi cách mà tảng đá này lại có thể xuất hiện ở vị trí kỳ lạ như vậy. Qua một nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Marine Geology, nhóm nghiên cứu đã lý giải rằng tảng đá này đã được di chuyển bởi một cơn sóng thần mạnh mẽ cách đây khoảng 7,000 năm.
Martin Köhler, một nhà khoa học địa chất tại Đại học Queensland, Australia, cho biết: “Đây không chỉ là một tảng đá; nó là tảng đá lớn nhất được nâng lên bởi sóng biển từng được tìm thấy trên một vách đá và là tảng đá lớn thứ ba trên thế giới. Chúng tôi cần những lực lượng khổng lồ để vận chuyển nó xa như vậy”.
Tảng đá khổng lồ này rất nổi tiếng với người dân Tonga, nơi được gọi là Maka Lahi, nghĩa là “tảng đá lớn”. Theo truyền thuyết Tongan, những tảng đá ven biển như Maka Lahi được đặt xuống bởi vị bán thần Maui khi ông đuổi gà giữa hai hòn đảo và được gọi là “những viên đá của Maui”.
Tuy nhiên, các nhà khoa học chỉ mới biết đến Maka Lahi vào năm 2024, khi họ tiến hành khảo sát tại phía nam của Tongatapu, hòn đảo lớn nhất và đông dân nhất của Tonga. Họ đang tìm kiếm bằng chứng về những cơn sóng thần trong quá khứ bằng cách kiểm tra các tảng đá ven biển không phù hợp với môi trường xung quanh của chúng. Vào chiều của ngày cuối cùng trong chuyến đi, các nhà khoa học đã trò chuyện với một số nông dân về dự án của mình và được giới thiệu về tảng đá lớn hơn, nằm sâu hơn trong đất liền.
Khi nhóm nghiên cứu đến Maka Lahi, họ ngay lập tức nhận ra rằng đây là một phát hiện lớn. Trước mắt họ là một tảng đá vôi lớn có kích thước khoảng 14 mét chiều dài, 12 mét chiều rộng và 7 mét chiều cao, tương đương với kích thước của một ngôi nhà hai tầng. Họ ước tính trọng lượng của tảng đá này lên tới hơn 1,300 tấn.
Maka Lahi nằm ở độ cao khoảng 39 mét so với mực nước biển và cách bờ biển khoảng 200 mét. Tảng đá này được phủ một lớp thực vật, có lẽ là lý do khiến các nhà nghiên cứu không nhận thấy nó trên hình ảnh vệ tinh.
Tuy nhiên, điều gì đã khiến tảng đá nặng nề này lại nằm ở vị trí xa xôi như vậy? Nhóm nghiên cứu nghi ngờ rằng một cơn sóng thần có thể là nguyên nhân. Qua các mô hình, họ kết luận rằng cơn sóng thần này cao khoảng 50 mét – tương đương với chiều cao của thác Niagara – và kéo dài khoảng 90 giây. Họ cũng xác định được vị trí mà tảng đá có khả năng xuất phát: một vị trí trên vách đá cao khoảng 30 mét.
Bằng cách phân tích các lớp đá vôi thứ cấp được hình thành trên bề mặt tảng đá trong các trận mưa, các nhà khoa học đã xác định được tuổi của tảng đá. Việc này cho thấy Maka Lahi đã được cuốn vào trong đất liền ít nhất là 6,891 năm trước – gần 4,000 năm trước khi con người đặt chân đến Tonga.
Thời gian này hoàn toàn hợp lý, vì một cơn sóng thần lớn đã xảy ra ở bờ Bắc New Zealand giữa 6,940 và 7,240 năm trước. Dù Tonga cách bờ Bắc New Zealand hơn 1,600 km, cả hai đều nằm trên đường rãnh Tonga-Kermadec, nơi hai mảng kiến tạo gặp nhau. Quá trình này có thể gây ra các vụ phun trào núi lửa dưới nước lớn, dẫn đến động đất và sóng thần.
Các nhà khoa học suy đoán rằng cùng với động đất gây ra sóng thần ở New Zealand, một trận lở đất có thể đã tạo ra một cơn sóng thần khác tại Tongatapu. Sóng thần do lở đất gây ra thường lớn hơn so với sóng thần do động đất, và do cơn sóng đã di chuyển Maka Lahi rất xa, họ tin rằng đây là lời giải thích hợp lý nhất. Tuy nhiên, để chứng minh giả thuyết này, họ cần tìm bằng chứng về cuộc lở đất.
Điều này có thể khá khó khăn, vì trận lở đất có khả năng xảy ra dưới nước, nhưng cũng có thể nó đã xảy ra trên Tongatapu hoặc các hòn đảo lân cận. Sóng thần gây ra cái chết và thiệt hại lớn là vấn đề thường thấy ở Tonga do vị trí của nó gần rãnh Tonga-Kermadec. Tuy nhiên, các nhà khoa học hy vọng rằng việc tìm hiểu về các cơn sóng thần trong quá khứ sẽ giúp các cộng đồng ven biển chuẩn bị tốt hơn cho những thảm họa tương lai.
Annie Lau, một nhà địa hình học ven biển tại Đại học Queensland, chia sẻ: “Cơn sóng thần gần đây nhất tại Tonga vào năm 2022 đã khiến sáu người thiệt mạng và gây ra nhiều thiệt hại. Việc hiểu rõ về những sự kiện cực đoan trong quá khứ rất quan trọng cho việc chuẩn bị mối nguy và đánh giá rủi ro trong hiện tại và tương lai”.
Nguồn tham khảo: https://www.smithsonianmag.com/smar...op-a-cliff-in-tonga-7000-years-ago-180986711/
Martin Köhler, một nhà khoa học địa chất tại Đại học Queensland, Australia, cho biết: “Đây không chỉ là một tảng đá; nó là tảng đá lớn nhất được nâng lên bởi sóng biển từng được tìm thấy trên một vách đá và là tảng đá lớn thứ ba trên thế giới. Chúng tôi cần những lực lượng khổng lồ để vận chuyển nó xa như vậy”.
Tảng đá khổng lồ này rất nổi tiếng với người dân Tonga, nơi được gọi là Maka Lahi, nghĩa là “tảng đá lớn”. Theo truyền thuyết Tongan, những tảng đá ven biển như Maka Lahi được đặt xuống bởi vị bán thần Maui khi ông đuổi gà giữa hai hòn đảo và được gọi là “những viên đá của Maui”.
Tuy nhiên, các nhà khoa học chỉ mới biết đến Maka Lahi vào năm 2024, khi họ tiến hành khảo sát tại phía nam của Tongatapu, hòn đảo lớn nhất và đông dân nhất của Tonga. Họ đang tìm kiếm bằng chứng về những cơn sóng thần trong quá khứ bằng cách kiểm tra các tảng đá ven biển không phù hợp với môi trường xung quanh của chúng. Vào chiều của ngày cuối cùng trong chuyến đi, các nhà khoa học đã trò chuyện với một số nông dân về dự án của mình và được giới thiệu về tảng đá lớn hơn, nằm sâu hơn trong đất liền.
Khi nhóm nghiên cứu đến Maka Lahi, họ ngay lập tức nhận ra rằng đây là một phát hiện lớn. Trước mắt họ là một tảng đá vôi lớn có kích thước khoảng 14 mét chiều dài, 12 mét chiều rộng và 7 mét chiều cao, tương đương với kích thước của một ngôi nhà hai tầng. Họ ước tính trọng lượng của tảng đá này lên tới hơn 1,300 tấn.
Maka Lahi nằm ở độ cao khoảng 39 mét so với mực nước biển và cách bờ biển khoảng 200 mét. Tảng đá này được phủ một lớp thực vật, có lẽ là lý do khiến các nhà nghiên cứu không nhận thấy nó trên hình ảnh vệ tinh.
Tuy nhiên, điều gì đã khiến tảng đá nặng nề này lại nằm ở vị trí xa xôi như vậy? Nhóm nghiên cứu nghi ngờ rằng một cơn sóng thần có thể là nguyên nhân. Qua các mô hình, họ kết luận rằng cơn sóng thần này cao khoảng 50 mét – tương đương với chiều cao của thác Niagara – và kéo dài khoảng 90 giây. Họ cũng xác định được vị trí mà tảng đá có khả năng xuất phát: một vị trí trên vách đá cao khoảng 30 mét.
Bằng cách phân tích các lớp đá vôi thứ cấp được hình thành trên bề mặt tảng đá trong các trận mưa, các nhà khoa học đã xác định được tuổi của tảng đá. Việc này cho thấy Maka Lahi đã được cuốn vào trong đất liền ít nhất là 6,891 năm trước – gần 4,000 năm trước khi con người đặt chân đến Tonga.
Thời gian này hoàn toàn hợp lý, vì một cơn sóng thần lớn đã xảy ra ở bờ Bắc New Zealand giữa 6,940 và 7,240 năm trước. Dù Tonga cách bờ Bắc New Zealand hơn 1,600 km, cả hai đều nằm trên đường rãnh Tonga-Kermadec, nơi hai mảng kiến tạo gặp nhau. Quá trình này có thể gây ra các vụ phun trào núi lửa dưới nước lớn, dẫn đến động đất và sóng thần.
Các nhà khoa học suy đoán rằng cùng với động đất gây ra sóng thần ở New Zealand, một trận lở đất có thể đã tạo ra một cơn sóng thần khác tại Tongatapu. Sóng thần do lở đất gây ra thường lớn hơn so với sóng thần do động đất, và do cơn sóng đã di chuyển Maka Lahi rất xa, họ tin rằng đây là lời giải thích hợp lý nhất. Tuy nhiên, để chứng minh giả thuyết này, họ cần tìm bằng chứng về cuộc lở đất.
Điều này có thể khá khó khăn, vì trận lở đất có khả năng xảy ra dưới nước, nhưng cũng có thể nó đã xảy ra trên Tongatapu hoặc các hòn đảo lân cận. Sóng thần gây ra cái chết và thiệt hại lớn là vấn đề thường thấy ở Tonga do vị trí của nó gần rãnh Tonga-Kermadec. Tuy nhiên, các nhà khoa học hy vọng rằng việc tìm hiểu về các cơn sóng thần trong quá khứ sẽ giúp các cộng đồng ven biển chuẩn bị tốt hơn cho những thảm họa tương lai.
Annie Lau, một nhà địa hình học ven biển tại Đại học Queensland, chia sẻ: “Cơn sóng thần gần đây nhất tại Tonga vào năm 2022 đã khiến sáu người thiệt mạng và gây ra nhiều thiệt hại. Việc hiểu rõ về những sự kiện cực đoan trong quá khứ rất quan trọng cho việc chuẩn bị mối nguy và đánh giá rủi ro trong hiện tại và tương lai”.
Nguồn tham khảo: https://www.smithsonianmag.com/smar...op-a-cliff-in-tonga-7000-years-ago-180986711/
