Sự thật đằng sau tuyên bố đã trả 10 tỷ USD cho các nghệ sĩ của Spotify

[From Beijing with Love]

Ngày 13/3/2025, dịch vụ âm nhạc trả phí lớn nhất thế giới Spotify công bố trong báo cáo “Loud & Clear” thường niên rằng họ đã chi hơn 10 tỷ USD cho ngành công nghiệp âm nhạc trong năm 2024, nâng tổng số tiền chi trả từ khi thành lập năm 2006 lên gần 60 tỷ USD. Công ty khẳng định 70% trên mỗi đô-la doanh thu đã được trả cho ngành âm nhạc - tỷ lệ hào phóng hiếm thấy trong bất kỳ lĩnh vực nào. Nhưng đằng sau con số ấn tượng này, câu hỏi vẫn vang lên: Liệu nghệ sĩ và nhạc sĩ tạo ra “linh hồn” của âm nhạc có thực sự được hưởng lợi xứng đáng?

Theo “Loud & Clear” 2024, gần 1.500 nghệ sĩ kiếm được hơn 1 triệu USD tiền bản quyền từ Spotify, góp phần vào ước tính hơn 4 triệu USD từ tất cả nguồn thu âm nhạc của họ. Nghệ sĩ độc lập và nhãn hiệu indie cũng đạt cột mốc ấn tượng: hơn 5 tỷ USD từ Spotify - chiếm nửa tổng số tiền chi trả. Spotify nhấn mạnh: trong thập kỷ 2014-2024, khoản thanh toán hàng năm của họ tăng gấp 10, từ 1 tỷ lên hơn 10 tỷ USD. “Ngày càng nhiều nghệ sĩ kiếm được nhiều tiền hơn bao giờ hết,” báo cáo tuyên bố. Số nghệ sĩ đạt các ngưỡng thu nhập từ 1.000 USD đến 10 triệu USD mỗi năm đã tăng ít nhất gấp ba kể từ 2017. Nếu 10 năm trước, nghệ sĩ hàng đầu trên Spotify kiếm hơn 5 triệu USD, thì nay hơn 200 người đã vượt mốc đó.

Tuy nhiên, Spotify không trả trực tiếp cho nghệ sĩ mà qua các bên nắm bản quyền. Đó thường là hãng thu âm và nhà xuất bản âm nhạ, những người phân phối tiền tác quyền sau khi trừ đi phần trăm của họ và các bên liên quan (nhà sản xuất, phân phối, v.v.). Vì vậy, ý tưởng rằng 1.500 nghệ sĩ kia bỏ túi 1 triệu USD mỗi người từ Spotify là hoàn toàn sai lệch. Thực tế, số tiền đến tay nghệ sĩ thường chỉ là một phần nhỏ sau khi qua “lưới lọc” này.

Điểm sáng khác trong báo cáo là 4,5 tỷ USD chi cho các bên nắm bản quyền xuất bản đại diện cho nhạc sĩ trong hai năm qua, với mức tăng trưởng hai chữ số từ 2023 đến 2024. “Nhạc sĩ đang đạt doanh thu kỷ lục nhờ streaming,” Spotify khẳng định. Nhưng thực tế không đơn giản vậy. Theo báo cáo năm 2024 từ MIDIA Research (London), mỗi lượt stream trung bình tạo ra khoảng 0,004 USD, được chia như sau: phía thu âm (hãng, phân phối, nghệ sĩ) nhận 56%; Spotify giữ 30%; phía xuất bản (nhà xuất bản, tổ chức quyền biểu diễn như ASCAP/BMI, nhạc sĩ) chỉ được 14%.

Trong 14% đó, nhạc sĩ nhận 68%, nhà xuất bản 17%, và PRO 15%. Nhưng với các ca khúc hit hiện nay thường có 3-12 tác giả, con số 68% này bị chia nhỏ hơn nữa, chưa kể phần trăm cho quản lý hay các bên khác. Kết quả? Số tiền mỗi nhạc sĩ nhận được từ một lượt stream nhỏ đến mức khó hình dung, có thể chỉ vài phần triệu USD. Đây không phải “tội” của Spotify: tỷ lệ thu âm do họ đàm phán với bên bản quyền, nhưng tỷ lệ xuất bản do Copyright Royalty Board (CRB) quyết định - một hệ thống lỗi thời mà ngành xuất bản từ lâu chỉ trích.

Dù bị chỉ trích, tỷ lệ trả cho nhạc sĩ đã cải thiện. Giai đoạn 2023-2027, CRB tăng mức thanh toán cho nhạc sĩ và nhà xuất bản lên 23%, đạt 15,35% doanh thu tại Mỹ của dịch vụ streaming. Nhưng Spotify vấp phải làn sóng phản đối dữ dội, thậm chí là kiện tụng với gói “music-audiobooks bundle” mới. Theo Billboard, gói này sẽ giảm 150 triệu USD tiền bản quyền cho các công ty âm nhạc trong năm tới, nước đi làm hài lòng cổ đông nhưng gây thiệt hại lớn cho người sáng tạo. Universal và Warner Music đã đàm phán lại để giành thêm phần trăm, nhưng chi tiết vẫn là bí mật.

Không ai phủ nhận Spotify đã cứu ngành âm nhạc sau 15 năm lao dốc vì tải lậu, giá trị ngành giảm một nửa. “Loud & Clear” chỉ ra: nghệ sĩ xếp thứ 100.000 trên Spotify tăng thu nhập gấp 10 từ dưới 600 USD (2014) lên gần 6.000 USD (2024); nghệ sĩ thứ 10.000 tăng gần 4 lần từ 34.000 USD lên 131.000 USD. Đây là tin vui. Nhưng hệ thống thanh toán streaming ra đời khi nó còn ít lợi nhuận, giờ đã lỗi thời. Sự chênh lệch giữa 13% và 15% từng không đáng kể, nhưng với quy mô 10 tỷ USD hôm nay, nó là vấn đề sống còn.