Mới đây, Tổng thống Mexico, Claudia Sheinbaum, đã xuất hiện rạng rỡ khi giới thiệu hình ảnh ba mẫu xe điện nhỏ gọn tại một cuộc họp báo ở thủ đô. Những mẫu xe này mang tên Olinia, có nghĩa là “di chuyển” trong ngôn ngữ Nahuatl của người bản địa, sẽ là những xe điện đầu tiên được thiết kế và lắp ráp hoàn toàn tại Mexico. Roberto Capuano, giám đốc dự án, cho biết những chiếc xe này sẽ “an toàn, hiệu quả, bền vững và dễ tiếp cận với hàng triệu người dân Mexico”. Mẫu xe đầu tiên dự kiến sẽ sẵn sàng vào thời điểm khai mạc World Cup 2026 tại thành phố Mexico và có thể đến tay người tiêu dùng vào năm 2030.
Dự án Olinia được kỳ vọng sẽ sản xuất xe điện với phần lớn linh kiện đến từ Mexico, giúp chính phủ đạt được mục tiêu đầy tham vọng là tạo ra 45% điện sạch vào năm 2030, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào các mẫu xe điện nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc như BYD và Chery, những nhãn hàng đã chiếm gần một phần mười số xe mới bán ra tại Mexico.
Tuy nhiên, Olinia cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, như ngân sách hạn chế, ngành công nghiệp lithium chưa phát triển để sản xuất pin, và thời gian thực hiện không hợp lý. Một quản lý kỹ thuật viên địa phương của Tesla, người không muốn nêu tên vì lý do không được phép phát ngôn, cho biết: “Đây là một ý tưởng thú vị, nhưng sản xuất một chiếc xe điện từ con số không, tại Mexico, mà không có cơ sở hạ tầng sẵn có là một điều cực kỳ phức tạp.” Ông nói thêm rằng Olinia là một dự án đầy tham vọng nhưng cũng chứa đựng nhiều khó khăn kỹ thuật, kinh tế và vận chuyển.
Mexico hiện là một trung tâm sản xuất ô tô quan trọng, với hơn 3 triệu xe được sản xuất hàng năm, trong đó hơn 80% được xuất khẩu sang Mỹ. Thị trường xe điện tại Mexico cũng đang trên đà phát triển: từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2024, hơn 54.000 xe hybrid và điện đã được bán ra, tăng 80% so với cùng kỳ năm 2023. Dự báo, thị trường xe điện sẽ tiếp tục tăng trưởng từ 25% đến 30% trong năm năm tới.
Mục tiêu của Mexico là sớm cho ra mắt xe Olinia thông qua một công ty được hỗ trợ bởi cả đầu tư công và tư. Những chiếc xe này sẽ được sản xuất tại nhiều bang trên toàn quốc nhằm giảm chi phí vận chuyển. Dự kiến, ba mẫu xe, bao gồm hai xe chở khách mini và một xe tải nhỏ, sẽ được định giá từ 90.000 đến 150.000 peso Mexico (khoảng 4.420 đến 7.367 USD), thấp hơn một nửa so với giá của một chiếc BYD hay Tesla cơ bản tại Mexico.
Song, mặc dù tham vọng của Mexico là rất lớn, nhưng không rõ Olinia có thể đạt được mục tiêu không. Ngân sách của chính phủ cho công nghệ, khoa học và đổi mới vào năm 2025 là nhỏ nhất kể từ năm 2008. Mức đầu tư ban đầu là 25 triệu peso Mexico (khoảng 1,2 triệu USD) bị xem là quá ít, theo nhận định của Abe Askenazi, kỹ sư Mexico và giám đốc công nghệ tại Zero Motorcycles, một công ty sản xuất xe điện ở California. Ông cho rằng nguồn vốn hạn chế sẽ khiến Olinia khó cạnh tranh với BYD và các xe điện Trung Quốc khác.
Ngoài ra, dự án còn gặp trở ngại do số lượng trạm sạc công cộng còn rất hạn chế, phần lớn cơ sở hạ tầng hiện tại nằm trong các hộ gia đình và cơ sở doanh nghiệp. Askenazi khuyến nghị chính phủ nên trợ giá cho các trạm sạc hoặc đưa ra các ưu đãi cho khu vực tư nhân nhằm xây dựng và cung cấp trạm sạc cho công chúng.
Tầm nhìn của chính quyền Sheinbaum về Olinia bao gồm việc sản xuất “đa số” các linh kiện tại Mexico. Thế nhưng, mặc dù có trữ lượng lithium, một thành phần cần thiết trong pin xe điện, nhưng đất nước này vẫn chưa sản xuất lithium ở quy mô thương mại được. Một phần nguyên nhân là lithium tại địa phương “đắt hơn nhiều” vì nó nằm trong các mỏ đất sét khó tiếp cận, theo Diana Avalos, giám đốc điều hành của Hiệp hội Điện Di động tại Mexico.
Khi nói đến pin, Avalos cho rằng đây sẽ là phần phức tạp trong quá trình sản xuất. Ngay cả với các nhà sản xuất xe điện được thành lập, việc tìm nguồn cung lithium có thể là một hành trình phức tạp xuyên lục địa. Không chỉ là vấn đề tiền bạc và quyền tiếp cận tài nguyên như lithium, mà còn là vấn đề thời gian, Askenazi cho biết. “Phát triển một chiếc xe từ con số không tốn không dưới năm năm.” Quản lý của Tesla cũng cho rằng mục tiêu của Sheinbaum là không thực tế. "Nếu mọi thứ phát triển thuận lợi, mẫu xe prototype đầu tiên có thể sẵn sàng vào năm năm nữa [2030]. Nhưng để đạt được sản xuất hàng loạt, bạn sẽ cần ít nhất 10 năm [2035]."
Bộ Khoa học, Nhân văn, Công nghệ và Đổi mới, cơ quan quản lý dự án Olinia, hiện chưa phản hồi các yêu cầu bình luận. Olinia là dự án mới nhất trong số các xe điện sản xuất trong nước ở khắp Nam Mỹ, nơi mà việc dễ dàng tiếp cận các mẫu xe điện giá rẻ từ Trung Quốc đang thúc đẩy quá trình áp dụng nhanh hơn. Ví dụ, ở Bolivia có Quantum, một mẫu xe điện mini có thể cắm vào ổ điện, và cũng đang có mặt ở nhiều nơi trong khu vực. Argentina có Tito, một mẫu xe điện mini thiết kế cho việc di chuyển trong thành phố.
Tại Mexico, xét về những hạn chế công nghệ và sự tiếp cận hạn chế với các khoáng sản quan trọng, việc "tích hợp hoàn toàn quy trình sản xuất xe điện không hiệu quả về chi phí", Diego Marroquín Bitar, một học giả tại Trung tâm Woodrow Wilson, nhận định. Giải pháp khả thi hơn là Mexico nên "tận dụng các mối quan hệ thương mại" và tập trung vào lắp ráp, sản xuất linh kiện và pin, trong khi tìm nguồn cung ứng các thành phần quan trọng từ các đối tác khu vực.
Tình hình thuế quan cũng là một vấn đề cần xem xét. Chuỗi cung ứng ô tô, phụ thuộc vào các linh kiện đi qua biên giới giữa Canada, Mỹ và Mexico, có thể bị ảnh hưởng, gây rối loạn sản xuất và tăng chi phí cho các nhà sản xuất. Một cuộc chiến thương mại sắp xảy ra với Mỹ có thể "tăng chi phí đến mức dự án trở nên không khả thi" cho Mexico, theo Marroquín Bitar.
Dù đối mặt với nhiều thử thách, vẫn có sự lạc quan xung quanh dự án Olinia, một phần nhờ vào ngành công nghiệp ô tô phát triển mạnh mẽ từ năm 1925, khi Henry Ford xây dựng nhà máy sản xuất ô tô đầu tiên tại Mexico. Ngày nay, Mexico là một trung tâm sản xuất của Audi, Nissan, Fiat, BMW, General Motors và nhiều hãng khác, đồng thời là nhà sản xuất linh kiện ô tô lớn thứ tư thế giới. Lực lượng lao động tay nghề cao trong ngành có thể nhanh chóng thích ứng với nhu cầu sản xuất xe điện, theo một báo cáo gần đây từ Hiệp hội Ngành Linh kiện Ô tô Quốc gia.
Một số thách thức của Olinia có thể được vượt qua. Để tìm nguồn lithium cho pin, Avalos đã kêu gọi thiết lập các liên minh thương mại mới với các nhà sản xuất lithium ở các nước Nam Mỹ khác, như Chile, Argentina hoặc Bolivia, những quốc gia này cùng được biết đến với tên gọi “tam giác lithium” và sản xuất 75% nguồn cung toàn cầu. Nhập khẩu lithium từ các nước này để sản xuất pin sẽ giúp chính phủ đạt được mục tiêu của mình và sau đó, “cuối cùng là dịch chuyển về lắp ráp các linh kiện trong nước”, theo Avalos.
Cô chia sẻ: “Nếu chúng ta đã sản xuất ô tô không điện, tại sao chúng ta không thể trở thành một nhân tố chính trong lĩnh vực xe điện?” Việc tập trung vào một nhóm dân số bị bỏ qua nhiều - các gia đình có thu nhập thấp và giới trẻ - cũng là một quyết định thông minh.
Đơn cử như Damián Vázquez, một nhân viên bán hàng tại một cửa hàng quần áo nam ở Mexico City. Anh là một ví dụ điển hình của nhóm khách hàng tiềm năng mà Olinia hướng đến, những người thường sử dụng xe máy để di chuyển trong các khu vực đông đúc. Vázquez cho biết: “Tôi thích việc chính phủ khởi xướng sáng kiến này. Chừng nào xe còn rẻ và tôi có thể sạc được, tôi sẽ tham gia.”
Nguồn tham khảo: https://restofworld.org/2025/mexico-ev-olinia-project/
Dự án Olinia được kỳ vọng sẽ sản xuất xe điện với phần lớn linh kiện đến từ Mexico, giúp chính phủ đạt được mục tiêu đầy tham vọng là tạo ra 45% điện sạch vào năm 2030, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào các mẫu xe điện nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc như BYD và Chery, những nhãn hàng đã chiếm gần một phần mười số xe mới bán ra tại Mexico.
Tuy nhiên, Olinia cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, như ngân sách hạn chế, ngành công nghiệp lithium chưa phát triển để sản xuất pin, và thời gian thực hiện không hợp lý. Một quản lý kỹ thuật viên địa phương của Tesla, người không muốn nêu tên vì lý do không được phép phát ngôn, cho biết: “Đây là một ý tưởng thú vị, nhưng sản xuất một chiếc xe điện từ con số không, tại Mexico, mà không có cơ sở hạ tầng sẵn có là một điều cực kỳ phức tạp.” Ông nói thêm rằng Olinia là một dự án đầy tham vọng nhưng cũng chứa đựng nhiều khó khăn kỹ thuật, kinh tế và vận chuyển.
Mexico hiện là một trung tâm sản xuất ô tô quan trọng, với hơn 3 triệu xe được sản xuất hàng năm, trong đó hơn 80% được xuất khẩu sang Mỹ. Thị trường xe điện tại Mexico cũng đang trên đà phát triển: từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2024, hơn 54.000 xe hybrid và điện đã được bán ra, tăng 80% so với cùng kỳ năm 2023. Dự báo, thị trường xe điện sẽ tiếp tục tăng trưởng từ 25% đến 30% trong năm năm tới.
Mục tiêu của Mexico là sớm cho ra mắt xe Olinia thông qua một công ty được hỗ trợ bởi cả đầu tư công và tư. Những chiếc xe này sẽ được sản xuất tại nhiều bang trên toàn quốc nhằm giảm chi phí vận chuyển. Dự kiến, ba mẫu xe, bao gồm hai xe chở khách mini và một xe tải nhỏ, sẽ được định giá từ 90.000 đến 150.000 peso Mexico (khoảng 4.420 đến 7.367 USD), thấp hơn một nửa so với giá của một chiếc BYD hay Tesla cơ bản tại Mexico.
Song, mặc dù tham vọng của Mexico là rất lớn, nhưng không rõ Olinia có thể đạt được mục tiêu không. Ngân sách của chính phủ cho công nghệ, khoa học và đổi mới vào năm 2025 là nhỏ nhất kể từ năm 2008. Mức đầu tư ban đầu là 25 triệu peso Mexico (khoảng 1,2 triệu USD) bị xem là quá ít, theo nhận định của Abe Askenazi, kỹ sư Mexico và giám đốc công nghệ tại Zero Motorcycles, một công ty sản xuất xe điện ở California. Ông cho rằng nguồn vốn hạn chế sẽ khiến Olinia khó cạnh tranh với BYD và các xe điện Trung Quốc khác.
Ngoài ra, dự án còn gặp trở ngại do số lượng trạm sạc công cộng còn rất hạn chế, phần lớn cơ sở hạ tầng hiện tại nằm trong các hộ gia đình và cơ sở doanh nghiệp. Askenazi khuyến nghị chính phủ nên trợ giá cho các trạm sạc hoặc đưa ra các ưu đãi cho khu vực tư nhân nhằm xây dựng và cung cấp trạm sạc cho công chúng.
Tầm nhìn của chính quyền Sheinbaum về Olinia bao gồm việc sản xuất “đa số” các linh kiện tại Mexico. Thế nhưng, mặc dù có trữ lượng lithium, một thành phần cần thiết trong pin xe điện, nhưng đất nước này vẫn chưa sản xuất lithium ở quy mô thương mại được. Một phần nguyên nhân là lithium tại địa phương “đắt hơn nhiều” vì nó nằm trong các mỏ đất sét khó tiếp cận, theo Diana Avalos, giám đốc điều hành của Hiệp hội Điện Di động tại Mexico.
Khi nói đến pin, Avalos cho rằng đây sẽ là phần phức tạp trong quá trình sản xuất. Ngay cả với các nhà sản xuất xe điện được thành lập, việc tìm nguồn cung lithium có thể là một hành trình phức tạp xuyên lục địa. Không chỉ là vấn đề tiền bạc và quyền tiếp cận tài nguyên như lithium, mà còn là vấn đề thời gian, Askenazi cho biết. “Phát triển một chiếc xe từ con số không tốn không dưới năm năm.” Quản lý của Tesla cũng cho rằng mục tiêu của Sheinbaum là không thực tế. "Nếu mọi thứ phát triển thuận lợi, mẫu xe prototype đầu tiên có thể sẵn sàng vào năm năm nữa [2030]. Nhưng để đạt được sản xuất hàng loạt, bạn sẽ cần ít nhất 10 năm [2035]."
Bộ Khoa học, Nhân văn, Công nghệ và Đổi mới, cơ quan quản lý dự án Olinia, hiện chưa phản hồi các yêu cầu bình luận. Olinia là dự án mới nhất trong số các xe điện sản xuất trong nước ở khắp Nam Mỹ, nơi mà việc dễ dàng tiếp cận các mẫu xe điện giá rẻ từ Trung Quốc đang thúc đẩy quá trình áp dụng nhanh hơn. Ví dụ, ở Bolivia có Quantum, một mẫu xe điện mini có thể cắm vào ổ điện, và cũng đang có mặt ở nhiều nơi trong khu vực. Argentina có Tito, một mẫu xe điện mini thiết kế cho việc di chuyển trong thành phố.
Tại Mexico, xét về những hạn chế công nghệ và sự tiếp cận hạn chế với các khoáng sản quan trọng, việc "tích hợp hoàn toàn quy trình sản xuất xe điện không hiệu quả về chi phí", Diego Marroquín Bitar, một học giả tại Trung tâm Woodrow Wilson, nhận định. Giải pháp khả thi hơn là Mexico nên "tận dụng các mối quan hệ thương mại" và tập trung vào lắp ráp, sản xuất linh kiện và pin, trong khi tìm nguồn cung ứng các thành phần quan trọng từ các đối tác khu vực.
Tình hình thuế quan cũng là một vấn đề cần xem xét. Chuỗi cung ứng ô tô, phụ thuộc vào các linh kiện đi qua biên giới giữa Canada, Mỹ và Mexico, có thể bị ảnh hưởng, gây rối loạn sản xuất và tăng chi phí cho các nhà sản xuất. Một cuộc chiến thương mại sắp xảy ra với Mỹ có thể "tăng chi phí đến mức dự án trở nên không khả thi" cho Mexico, theo Marroquín Bitar.
Dù đối mặt với nhiều thử thách, vẫn có sự lạc quan xung quanh dự án Olinia, một phần nhờ vào ngành công nghiệp ô tô phát triển mạnh mẽ từ năm 1925, khi Henry Ford xây dựng nhà máy sản xuất ô tô đầu tiên tại Mexico. Ngày nay, Mexico là một trung tâm sản xuất của Audi, Nissan, Fiat, BMW, General Motors và nhiều hãng khác, đồng thời là nhà sản xuất linh kiện ô tô lớn thứ tư thế giới. Lực lượng lao động tay nghề cao trong ngành có thể nhanh chóng thích ứng với nhu cầu sản xuất xe điện, theo một báo cáo gần đây từ Hiệp hội Ngành Linh kiện Ô tô Quốc gia.
Một số thách thức của Olinia có thể được vượt qua. Để tìm nguồn lithium cho pin, Avalos đã kêu gọi thiết lập các liên minh thương mại mới với các nhà sản xuất lithium ở các nước Nam Mỹ khác, như Chile, Argentina hoặc Bolivia, những quốc gia này cùng được biết đến với tên gọi “tam giác lithium” và sản xuất 75% nguồn cung toàn cầu. Nhập khẩu lithium từ các nước này để sản xuất pin sẽ giúp chính phủ đạt được mục tiêu của mình và sau đó, “cuối cùng là dịch chuyển về lắp ráp các linh kiện trong nước”, theo Avalos.
Cô chia sẻ: “Nếu chúng ta đã sản xuất ô tô không điện, tại sao chúng ta không thể trở thành một nhân tố chính trong lĩnh vực xe điện?” Việc tập trung vào một nhóm dân số bị bỏ qua nhiều - các gia đình có thu nhập thấp và giới trẻ - cũng là một quyết định thông minh.
Đơn cử như Damián Vázquez, một nhân viên bán hàng tại một cửa hàng quần áo nam ở Mexico City. Anh là một ví dụ điển hình của nhóm khách hàng tiềm năng mà Olinia hướng đến, những người thường sử dụng xe máy để di chuyển trong các khu vực đông đúc. Vázquez cho biết: “Tôi thích việc chính phủ khởi xướng sáng kiến này. Chừng nào xe còn rẻ và tôi có thể sạc được, tôi sẽ tham gia.”
Nguồn tham khảo: https://restofworld.org/2025/mexico-ev-olinia-project/
