Trong những năm 1920, các nhà khảo cổ học đã đào bới tại nghĩa trang Deir el-Bahari gần Luxor, Ai Cập và phát hiện nhiều bức tượng cổ bị vỡ của nữ pharaoh Hatshepsut, một trong số ít những nữ pharaoh trong nền văn minh cổ đại này. Hơn một thế kỷ qua, các nhà nghiên cứu tin rằng những bức tượng này bị phá hủy một cách có ý thức bởi Thutmose III, con trai kế thừa và cũng là con riêng của bà, trong một cuộc chiến chống lại di sản của mẹ kế sau khi bà qua đời. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây đã đưa ra một góc nhìn hoàn toàn khác.
Theo nghiên cứu được công bố trong tạp chí Antiquity bởi Jun Yi Wong, một nhà nghiên cứu về Ai Cập học tại Đại học Toronto, những bức tượng bị hư hại của Hatshepsut có thể không phải là dấu hiệu của sự không tôn trọng hay bất mãn với triều đại của bà, mà chủ yếu phản ánh những truyền thống của thời kỳ đó. Wong cho biết: “Mặc dù hình ảnh ‘gương mặt bị vỡ’ của Hatshepsut đã trở thành hình ảnh phổ biến, nhưng điều này không phản ánh đầy đủ cách mà các bức tượng của bà đã được đối xử.” Nhiều bức tượng của bà vẫn còn nguyên vẹn, thậm chí khuôn mặt gần như không bị hư hại. Những bức tượng khác bị vỡ có thể là do thực hành “giải trừ”.
/https://tf-cmsv2-smithsonianmag-media.s3.amazonaws.com/filer_public/24/ff/24ff76f4-b311-4545-a3f8-f607481998a5/thutmosis_iii-2.jpg)
Hatshepsut lên nắm quyền vào khoảng năm 1479 TCN, trong thời kỳ Vương triều thứ 18 của Ai Cập. Bà từng là hoàng hậu của Thutmose II, người chồng (cũng là anh cùng mẹ khác cha). Sau khi Thutmose II qua đời, ngai vàng chuyển cho con trai của ông với một phụ nữ khác, Thutmose III. Tuy nhiên, vì Thutmose III còn quá nhỏ, Hatshepsut đã nắm giữ quyền lực thay cho ông. Dẫu phong tục Ai Cập cổ cấm phụ nữ làm pharaoh, thì vào năm 1473 TCN, Hatshepsut đã tự xưng là pharaoh và trị vì Ai Cập trong suốt 22 năm. Những bức chân dung của bà kết hợp giữa nhiều đặc điểm nam và nữ, một số thậm chí còn khắc họa bà với bộ trang phục đầy đủ và có cả râu.
Khi Hatshepsut qua đời, có khả năng do nguyên nhân tự nhiên, triều đại của Thutmose III mới chính thức bắt đầu, và ông đã cai trị trong 33 năm tiếp theo. Cuối đời, nhà vua đã ra lệnh xóa bỏ di sản pharaonic của Hatshepsut: Các bức tượng của bà bị phá hủy và tên của bà bị gạch bỏ khỏi danh sách các vị vua chính thức của Ai Cập.
/https://tf-cmsv2-smithsonianmag-media.s3.amazonaws.com/filer_public/78/41/7841b49c-bfd3-4bb9-82fb-4839acbb99e3/eaa-17569.jpeg)
Wong giải thích: “Các nhà khảo cổ học thời kỳ đầu đã hiểu điều này như một hành động báo thù và căm ghét; có một cái nhìn khuôn mẫu rằng bà phải là một dạng ‘mẹ kế độc ác’ đối với Thutmose III.” Lịch sử đã cho rằng những bức tượng “nhất định phải bị đập vỡ trong một cơn ‘thịnh nộ bạo lực’ của Thutmose III.” Tuy nhiên, khi xem xét tài liệu lưu trữ từ các cuộc khai quật những năm 1920, bao gồm cả những ghi chú chưa công bố, Wong phát hiện rằng những thiệt hại của các bức tượng không chỉ xảy ra trong triều đại của Thutmose III. Thiệt hại có thể được chia thành nhiều giai đoạn: một phần do Thutmose III gây ra, và phần còn lại sau đó là do những người khác nhằm thu hồi vật liệu từ các bức tượng.
“Sau khi loại bỏ tất cả các thiệt hại sau này, bạn sẽ thấy rằng sự tàn phá do Thutmose III gây ra là hạn chế và rất có chủ đích – các bức tượng bị phá vỡ ở những điểm yếu cụ thể, phù hợp với những gì thường được mô tả là ‘giải trừ’ các bức tượng Ai Cập,” Wong chia sẻ với Art Newspaper. “Điều này rất đáng ngạc nhiên, vì thay vì được thúc đẩy bởi lòng thù hận và thù địch (như đã được giả định trước đó), sự tàn phá các bức tượng của Hatshepsut dường như được thúc đẩy bởi lý do thực tiễn và nghi lễ.”
“Giải trừ” là một thực hành phổ biến trong văn hóa Ai Cập cổ đại. Wong cho biết, người Ai Cập cổ đại tin rằng các bức tượng của các vị vua là “mạnh mẽ và có thể là những thực thể sống.” Họ đã chặt các bức tượng ở những điểm yếu, như cổ, eo và đầu gối, với ý định “đ trung hóa sức mạnh vốn có của các bức tượng.”
Vì vậy, trong khi Thutmose III có thể đã thực hiện việc giải trừ các bức tượng của Hatshepsut nhằm làm suy yếu sức mạnh của bà sau khi qua đời – trong khi cố gắng xóa bỏ dấu ấn mà triều đại của bà để lại trong di sản mà ông ao ước – có thể ông không làm vậy vì cơn thịnh nộ. Wong nhấn mạnh rằng: “Khác với các vị vua khác, Hatshepsut đã phải chịu một chương trình đàn áp, và những tác động chính trị rộng lớn hơn không thể bị coi thường.” Tuy nhiên, cũng có chỗ cho một sự hiểu biết tinh tế hơn về hành động của Thutmose III, mà có thể được thúc đẩy bởi sự cần thiết về mặt nghi lễ hơn là sự thù hằn công khai.
/https://tf-cmsv2-smithsonianmag-media.s3.amazonaws.com/filer_public/e8/02/e802e655-800d-4310-bdf1-7a1a76a0665c/a_small_kneeling_statue_of_hatshepsut_mma_2331_with_its_face_fully_intact-_616mm_h__325m.jpeg)
Nguồn tham khảo: https://www.smithsonianmag.com/smar...-egyptian-female-pharaoh-destroyed-180986883/
Theo nghiên cứu được công bố trong tạp chí Antiquity bởi Jun Yi Wong, một nhà nghiên cứu về Ai Cập học tại Đại học Toronto, những bức tượng bị hư hại của Hatshepsut có thể không phải là dấu hiệu của sự không tôn trọng hay bất mãn với triều đại của bà, mà chủ yếu phản ánh những truyền thống của thời kỳ đó. Wong cho biết: “Mặc dù hình ảnh ‘gương mặt bị vỡ’ của Hatshepsut đã trở thành hình ảnh phổ biến, nhưng điều này không phản ánh đầy đủ cách mà các bức tượng của bà đã được đối xử.” Nhiều bức tượng của bà vẫn còn nguyên vẹn, thậm chí khuôn mặt gần như không bị hư hại. Những bức tượng khác bị vỡ có thể là do thực hành “giải trừ”.
Hatshepsut lên nắm quyền vào khoảng năm 1479 TCN, trong thời kỳ Vương triều thứ 18 của Ai Cập. Bà từng là hoàng hậu của Thutmose II, người chồng (cũng là anh cùng mẹ khác cha). Sau khi Thutmose II qua đời, ngai vàng chuyển cho con trai của ông với một phụ nữ khác, Thutmose III. Tuy nhiên, vì Thutmose III còn quá nhỏ, Hatshepsut đã nắm giữ quyền lực thay cho ông. Dẫu phong tục Ai Cập cổ cấm phụ nữ làm pharaoh, thì vào năm 1473 TCN, Hatshepsut đã tự xưng là pharaoh và trị vì Ai Cập trong suốt 22 năm. Những bức chân dung của bà kết hợp giữa nhiều đặc điểm nam và nữ, một số thậm chí còn khắc họa bà với bộ trang phục đầy đủ và có cả râu.
Khi Hatshepsut qua đời, có khả năng do nguyên nhân tự nhiên, triều đại của Thutmose III mới chính thức bắt đầu, và ông đã cai trị trong 33 năm tiếp theo. Cuối đời, nhà vua đã ra lệnh xóa bỏ di sản pharaonic của Hatshepsut: Các bức tượng của bà bị phá hủy và tên của bà bị gạch bỏ khỏi danh sách các vị vua chính thức của Ai Cập.
Wong giải thích: “Các nhà khảo cổ học thời kỳ đầu đã hiểu điều này như một hành động báo thù và căm ghét; có một cái nhìn khuôn mẫu rằng bà phải là một dạng ‘mẹ kế độc ác’ đối với Thutmose III.” Lịch sử đã cho rằng những bức tượng “nhất định phải bị đập vỡ trong một cơn ‘thịnh nộ bạo lực’ của Thutmose III.” Tuy nhiên, khi xem xét tài liệu lưu trữ từ các cuộc khai quật những năm 1920, bao gồm cả những ghi chú chưa công bố, Wong phát hiện rằng những thiệt hại của các bức tượng không chỉ xảy ra trong triều đại của Thutmose III. Thiệt hại có thể được chia thành nhiều giai đoạn: một phần do Thutmose III gây ra, và phần còn lại sau đó là do những người khác nhằm thu hồi vật liệu từ các bức tượng.
“Sau khi loại bỏ tất cả các thiệt hại sau này, bạn sẽ thấy rằng sự tàn phá do Thutmose III gây ra là hạn chế và rất có chủ đích – các bức tượng bị phá vỡ ở những điểm yếu cụ thể, phù hợp với những gì thường được mô tả là ‘giải trừ’ các bức tượng Ai Cập,” Wong chia sẻ với Art Newspaper. “Điều này rất đáng ngạc nhiên, vì thay vì được thúc đẩy bởi lòng thù hận và thù địch (như đã được giả định trước đó), sự tàn phá các bức tượng của Hatshepsut dường như được thúc đẩy bởi lý do thực tiễn và nghi lễ.”
“Giải trừ” là một thực hành phổ biến trong văn hóa Ai Cập cổ đại. Wong cho biết, người Ai Cập cổ đại tin rằng các bức tượng của các vị vua là “mạnh mẽ và có thể là những thực thể sống.” Họ đã chặt các bức tượng ở những điểm yếu, như cổ, eo và đầu gối, với ý định “đ trung hóa sức mạnh vốn có của các bức tượng.”
Vì vậy, trong khi Thutmose III có thể đã thực hiện việc giải trừ các bức tượng của Hatshepsut nhằm làm suy yếu sức mạnh của bà sau khi qua đời – trong khi cố gắng xóa bỏ dấu ấn mà triều đại của bà để lại trong di sản mà ông ao ước – có thể ông không làm vậy vì cơn thịnh nộ. Wong nhấn mạnh rằng: “Khác với các vị vua khác, Hatshepsut đã phải chịu một chương trình đàn áp, và những tác động chính trị rộng lớn hơn không thể bị coi thường.” Tuy nhiên, cũng có chỗ cho một sự hiểu biết tinh tế hơn về hành động của Thutmose III, mà có thể được thúc đẩy bởi sự cần thiết về mặt nghi lễ hơn là sự thù hằn công khai.
Nguồn tham khảo: https://www.smithsonianmag.com/smar...-egyptian-female-pharaoh-destroyed-180986883/
