Phát hiện chấn động từ vũ trụ có thể viết lại sách giáo khoa vật lý!

[Nguyễn Hoàng]

Năng lượng tối – thứ chiếm 70% vũ trụ – có thể đang thay đổi, và điều này đe dọa "đảo lộn" hiểu biết của nhân loại về vũ trụ.

Dữ liệu mới từ dự án Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI), một trong những khảo sát vũ trụ quy mô nhất từ trước đến nay, cho thấy năng lượng tối – thứ thúc đẩy sự giãn nở của vũ trụ – có thể đang suy yếu dần theo thời gian. Phát hiện này, nếu được xác nhận, sẽ buộc các nhà khoa học phải viết lại mô hình chuẩn về vũ trụ.

1. Năng lượng tối: Bí ẩn lớn nhất vũ trụ và không phải hằng số
Giáo sư Mustapha Ishak-Boushaki (Đại học Texas) – thành viên nhóm DESI – cho biết: "Dù chiếm 70% năng lượng vũ trụ, chúng ta vẫn không biết chính xác năng lượng tối là gì."

DESI, đặt tại Đài quan sát Kitt Peak (Arizona, Mỹ), có khả năng quan sát ánh sáng từ 5.000 thiên hà cùng lúc. Sau 4 năm hoạt động, nó đã đo được gần 15 triệu thiên hà và chuẩn tinh, giúp xây dựng bản đồ 3D vũ trụ chi tiết nhất từ trước đến nay.

Kết quả phân tích dữ liệu DESI cho thấy năng lượng tối – vốn được coi là "hằng số vũ trụ" (không đổi) – có dấu hiệu thay đổi. Giáo sư David Weinberg (Đại học Ohio) thừa nhận: "Đây là phát hiện gây chấn động nhất kể từ khi năng lượng tối được phát hiện 30 năm trước."

Nếu xu hướng này tiếp diễn, vũ trụ có thể:

• Ngừng giãn nở gia tốc.
• Thậm chí co lại sau hàng tỷ năm (theo một số mô hình).

2. DESI: "Thước đo khổng lồ" giải mã vũ trụ

DESI đo đạc "thang dao động âm baryon" (BAO) – dấu vết phân bố vật chất sau Vụ Nổ Lớn – như một "thước đo chuẩn" để tính toán tốc độ giãn nở vũ trụ. Kết hợp với dữ liệu từ siêu tân tinh, bức xạ nền vũ trụ (CMB), nhóm nghiên cứu nhận thấy ảnh hưởng của năng lượng tối có vẻ đang giảm dần.

Giáo sư Ishak-Boushaki nhấn mạnh: "Nếu xu hướng này đúng, đây sẽ là bước ngoặt lớn cho vật lý và vũ trụ học."

3. Tương lai của nghiên cứu năng lượng tối

Dù cần thêm bằng chứng, các nhà khoa học kỳ vọng:

• Spec-S5 (dự án kế tiếp) sẽ đo gấp 10 lần số thiên hà so với DESI.
• Kính viễn vọng Euclid và Roman (NASA) sẽ cung cấp dữ liệu bổ sung từ 2027.

Tiến sĩ Jason Rhodes (NASA) nhận định: "Kết quả từ DESI cho thấy mô hình năng lượng tối đơn giản hiện nay có thể sai. Đây là cơ hội để khám phá vật lý mới!"

Theo CNN