Vào sáng sớm ngày 21 tháng 11, một tên lửa bí ẩn của Nga đã rời bệ phóng từ Cosmodrome Kapustin Yar ở Astrakhan và lao nhanh về phía Ukraine, với tốc độ vượt xa âm thanh. Khi tiếp cận thành phố Dnipro, tên lửa này đã thả ra một loạt các đầu đạn dẫn đường độc lập được gọi là MIRVs, chúng đã rơi xuống thành phố như những tia chớp từ bầu trời. Đáng chú ý, mục tiêu của cuộc tấn công dường như là nhà máy tên lửa Pivdenmash của Ukraine, nơi đã từng đóng góp vào việc sản xuất tên lửa đạn đạo cho Liên Xô. Tuy nhiên, mặc dù có va chạm mạnh gây hư hại cho một số tòa nhà dân cư và công nghiệp, nhưng các đầu đạn MIRV đã không phát nổ. Rất may không có ai thiệt mạng, ngoại trừ một vụ việc khi một MIRV va vào một trung tâm phục hồi chức năng, khiến hai bệnh nhân bị thương.
Sự thất bại trong việc phát nổ của những đầu đạn này là điều đáng mừng, vì MIRVs từ trước đến nay chỉ được sử dụng để mang theo vũ khí hạt nhân và chưa từng được sử dụng trong một cuộc chiến thực sự. Sau cuộc tấn công, các nguồn tin từ Ukraine đánh giá rằng đất nước đã bị tấn công bằng một tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) khổng lồ, với các đầu đạn hạt nhân đã được gỡ bỏ—cụ thể là tên lửa RS-26 Rubezh (“Biên Giới”), vốn được phân loại là cả ICBM và tên lửa tầm trung (IRBM).
Các quan chức Mỹ đã nghi ngờ về tuyên bố ICBM, một quan chức nói với NPR rằng đây là một loại vũ khí tầm trung nhỏ hơn nhiều. Nhưng sau đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố rằng Nga vừa thử nghiệm chiến đấu một loại IRBM có tên gọi Oreshnik (“Hạt Dẻ”) với tốc độ tối đa lên đến Mach 10. Trong một hội nghị với ngành công nghiệp quốc phòng của Nga, Putin khẳng định Oreshnik là một hệ thống hoàn toàn mới, không hạt nhân, được phát triển rất nhanh, và được quảng bá là một vũ khí tấn công chính xác siêu thanh không thể ngăn cản, có thể tạo ra "ảnh hưởng chiến lược" lên các mục tiêu khắp châu Âu.
Dù vậy, cả ICBM và IRBM đều là những vũ khí lớn và đắt tiền, thường được sử dụng cho các cuộc chiến tranh hạt nhân chiến lược. Những tên lửa mạnh mẽ này, cùng với các MIRVs được lắp bên trong, chưa từng được sử dụng trong combat. Scott Lafoy, phó chủ tịch các chương trình an ninh hạt nhân và công nghệ tại Exiger Government Solutions, nhận xét rằng cuộc tấn công này chính là "nhiều điều lần đầu tiên. Lần đầu tiên có IRBM, lần đầu tiên có MIRV, và lần đầu tiên là MIRV thông thường."
Mặt khác, Lafoy cũng lưu ý rằng các cuộc tấn công tên lửa của Iran và Houthi vào Israel trong năm nay đã bay xa hơn mặc dù sử dụng tên lửa có tầm bay ngắn hơn. Việc sử dụng một IRBM đã được phi hạt nhân hóa là điều đáng lo ngại, vì có khả năng gây nhầm lẫn giữa một cuộc tấn công không hạt nhân bởi một vũ khí vốn chỉ được sử dụng cho mục đích hạt nhân. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ đã cảnh báo Ukraine vài ngày trước rằng Nga đang chuẩn bị cho cuộc tấn công này—và Moscow cũng đã chuẩn bị một cuộc phản công để đáp trả Washington vì đã cho phép Ukraine sử dụng tên lửa do Mỹ cung cấp để tấn công vào lãnh thổ Nga.
IRBM không phải là lựa chọn kinh tế cho các mục tiêu gần gũi như Ukraine, nhưng chúng có khoảng cách tối thiểu cho phép hơn ICBM và vẫn vượt qua khả năng đánh chặn của hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot PAC-3 mà Mỹ đã cung cấp cho Ukraine. Nhưng cuộc tấn công này không chỉ nhằm gây ra thiệt hại vật lý, mà còn là một cuộc tấn công mang tính biểu tượng để khiến các lãnh đạo phương Tây lo lắng về việc cung cấp thêm viện trợ và mở rộng quyền hạn cho Ukraine.
Có những tuyên bố mâu thuẫn về việc Oreshnik là một vũ khí mới hay là Rubezh quen thuộc, nhưng có thể không tương thích. Một số nhà phân tích cho rằng các bộ phận tên lửa thu được từ Ukraine dường như tương ứng với Rubezh, và chất lượng các bộ phận cho thấy đó là một thiết kế trưởng thành. Thực tế, hoàn toàn khả thi rằng Nga đã phục hồi vũ khí này sau khi bị đình chỉ tài chính vào năm 2018 và có thể đã cải tiến để mang theo nhiều MIRVs hoặc đầu đạn siêu thanh hơn.
Rubezh được thiết kế nhằm khôi phục lại tên lửa RSD-10 IRBM của Liên Xô, có khả năng đe dọa các cuộc tấn công hạt nhân cảnh báo sớm thấp đến các mục tiêu trên khắp Tây Âu. Vào những năm 1980, loại vũ khí này đã dẫn đến việc Mỹ một cách gây tranh cãi triển khai các tên lửa Pershing và Tomahawk vũ trang hạt nhân tại châu Âu. Cuối cùng, vào năm 1988, Liên Xô và Mỹ đã ký Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) cấm các tên lửa đất đối đất tầm trung, kết thúc cuộc chạy đua vũ khí trong vài thập kỷ.
RS-26 có thể thả ra tới bốn MIRVs, mỗi cái có sức công phá gấp khoảng 20 lần sức nổ của quả bom nguyên tử Little Boy được thả xuống Hiroshima, và tương tự như Oreshnik, nó có thể đạt tốc độ Mach 10. Rubezh cũng có tầm bắn tối đa ở ngưỡng tối thiểu của phân loại ICBM, nhưng các chuyên gia tên lửa cho rằng nó là một IRBM với tầm bắn chính thức được tính toán để tránh bị hạn chế bởi hiệp ước INF.
Oreshnik đã được mô tả là "siêu thanh", điều này chắc chắn đúng theo định nghĩa tối thiểu đạt tốc độ vượt quá một dặm mỗi giây (Mach 5)—một tiêu chuẩn mà hầu hết các tên lửa đạn đạo tầm xa đã đạt được từ những năm 1950. Nhưng theo cách sử dụng hiện nay, "siêu thanh" mô tả những vũ khí kỳ lạ hơn vẫn có thể điều khiển trong khi di chuyển với tốc độ đó, không giống như các tên lửa đạn đạo truyền thống. Có khả năng, Oreshnik có thể được thiết kế để mang và thả các glider siêu thanh có đầu đạn có thể điều khiển trong khi bay lượn trên bầu khí quyển.
Ngược lại, Oreshnik cũng có thể chỉ là một IRBM thông thường với dung lượng MIRV lớn hơn so với người tiền nhiệm. "Tất cả các phương tiện tái nhập ở tốc độ và khoảng cách này đều là siêu thanh," LaFoy cho biết, "vì vậy tốc độ/ khoảng cách sẽ không cho chúng ta biết liệu đó có phải là một phương tiện bay siêu thanh hay chỉ là một phương tiện tái nhập thông thường cũng đang di chuyển với tốc độ siêu thanh."
Với hiệp ước INF đã chết từ năm 2019, lịch sử đang lặp lại. Nga đang tái vũ trang bằng các tên lửa tầm trung có khả năng mang hạt nhân, nhưng lại tức giận vì Mỹ, đang xây dựng lại kho dự trữ của mình, có kế hoạch đưa các tên lửa tầm trung (không hạt nhân) trở lại châu Âu để đáp trả cuộc xâm lược của Putin vào Ukraine. Tuy nhiên, một hiệp ước neo-INF dường như khó xảy ra vào ngày nay vì Mỹ sẽ không chấp nhận các hạn chế trừ khi Trung Quốc tham gia, và Trung Quốc, đã đầu tư mạnh vào các tên lửa đạn đạo không hạt nhân, không hề quan tâm.
Putin hiển nhiên hy vọng rằng cuộc tấn công IRBM sẽ khiến các nhà lãnh đạo phương Tây cảm thấy lo sợ về các cuộc tấn công của Nga, thuyết phục họ hạn chế việc chuyển giao tên lửa cho Ukraine. Tuy nhiên, cuộc tấn công mang tính biểu tượng này có thể khuyến khích châu Âu triển khai các hệ thống phòng thủ cao cấp hơn có khả năng đánh chặn IRBM, như THAAD và Aegis Ashore của Mỹ hoặc các hệ thống Aster 30 Block 2 và Arrow 3 đang được Pháp và Đức mua sắm.
Nguồn tham khảo: https://www.popularmechanics.com/military/weapons/a62992066/oreshnik-hypersonic-missile/
Sự thất bại trong việc phát nổ của những đầu đạn này là điều đáng mừng, vì MIRVs từ trước đến nay chỉ được sử dụng để mang theo vũ khí hạt nhân và chưa từng được sử dụng trong một cuộc chiến thực sự. Sau cuộc tấn công, các nguồn tin từ Ukraine đánh giá rằng đất nước đã bị tấn công bằng một tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) khổng lồ, với các đầu đạn hạt nhân đã được gỡ bỏ—cụ thể là tên lửa RS-26 Rubezh (“Biên Giới”), vốn được phân loại là cả ICBM và tên lửa tầm trung (IRBM).
Các quan chức Mỹ đã nghi ngờ về tuyên bố ICBM, một quan chức nói với NPR rằng đây là một loại vũ khí tầm trung nhỏ hơn nhiều. Nhưng sau đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố rằng Nga vừa thử nghiệm chiến đấu một loại IRBM có tên gọi Oreshnik (“Hạt Dẻ”) với tốc độ tối đa lên đến Mach 10. Trong một hội nghị với ngành công nghiệp quốc phòng của Nga, Putin khẳng định Oreshnik là một hệ thống hoàn toàn mới, không hạt nhân, được phát triển rất nhanh, và được quảng bá là một vũ khí tấn công chính xác siêu thanh không thể ngăn cản, có thể tạo ra "ảnh hưởng chiến lược" lên các mục tiêu khắp châu Âu.
Dù vậy, cả ICBM và IRBM đều là những vũ khí lớn và đắt tiền, thường được sử dụng cho các cuộc chiến tranh hạt nhân chiến lược. Những tên lửa mạnh mẽ này, cùng với các MIRVs được lắp bên trong, chưa từng được sử dụng trong combat. Scott Lafoy, phó chủ tịch các chương trình an ninh hạt nhân và công nghệ tại Exiger Government Solutions, nhận xét rằng cuộc tấn công này chính là "nhiều điều lần đầu tiên. Lần đầu tiên có IRBM, lần đầu tiên có MIRV, và lần đầu tiên là MIRV thông thường."
Mặt khác, Lafoy cũng lưu ý rằng các cuộc tấn công tên lửa của Iran và Houthi vào Israel trong năm nay đã bay xa hơn mặc dù sử dụng tên lửa có tầm bay ngắn hơn. Việc sử dụng một IRBM đã được phi hạt nhân hóa là điều đáng lo ngại, vì có khả năng gây nhầm lẫn giữa một cuộc tấn công không hạt nhân bởi một vũ khí vốn chỉ được sử dụng cho mục đích hạt nhân. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ đã cảnh báo Ukraine vài ngày trước rằng Nga đang chuẩn bị cho cuộc tấn công này—và Moscow cũng đã chuẩn bị một cuộc phản công để đáp trả Washington vì đã cho phép Ukraine sử dụng tên lửa do Mỹ cung cấp để tấn công vào lãnh thổ Nga.
IRBM không phải là lựa chọn kinh tế cho các mục tiêu gần gũi như Ukraine, nhưng chúng có khoảng cách tối thiểu cho phép hơn ICBM và vẫn vượt qua khả năng đánh chặn của hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot PAC-3 mà Mỹ đã cung cấp cho Ukraine. Nhưng cuộc tấn công này không chỉ nhằm gây ra thiệt hại vật lý, mà còn là một cuộc tấn công mang tính biểu tượng để khiến các lãnh đạo phương Tây lo lắng về việc cung cấp thêm viện trợ và mở rộng quyền hạn cho Ukraine.
Có những tuyên bố mâu thuẫn về việc Oreshnik là một vũ khí mới hay là Rubezh quen thuộc, nhưng có thể không tương thích. Một số nhà phân tích cho rằng các bộ phận tên lửa thu được từ Ukraine dường như tương ứng với Rubezh, và chất lượng các bộ phận cho thấy đó là một thiết kế trưởng thành. Thực tế, hoàn toàn khả thi rằng Nga đã phục hồi vũ khí này sau khi bị đình chỉ tài chính vào năm 2018 và có thể đã cải tiến để mang theo nhiều MIRVs hoặc đầu đạn siêu thanh hơn.
Rubezh được thiết kế nhằm khôi phục lại tên lửa RSD-10 IRBM của Liên Xô, có khả năng đe dọa các cuộc tấn công hạt nhân cảnh báo sớm thấp đến các mục tiêu trên khắp Tây Âu. Vào những năm 1980, loại vũ khí này đã dẫn đến việc Mỹ một cách gây tranh cãi triển khai các tên lửa Pershing và Tomahawk vũ trang hạt nhân tại châu Âu. Cuối cùng, vào năm 1988, Liên Xô và Mỹ đã ký Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) cấm các tên lửa đất đối đất tầm trung, kết thúc cuộc chạy đua vũ khí trong vài thập kỷ.
RS-26 có thể thả ra tới bốn MIRVs, mỗi cái có sức công phá gấp khoảng 20 lần sức nổ của quả bom nguyên tử Little Boy được thả xuống Hiroshima, và tương tự như Oreshnik, nó có thể đạt tốc độ Mach 10. Rubezh cũng có tầm bắn tối đa ở ngưỡng tối thiểu của phân loại ICBM, nhưng các chuyên gia tên lửa cho rằng nó là một IRBM với tầm bắn chính thức được tính toán để tránh bị hạn chế bởi hiệp ước INF.
Oreshnik đã được mô tả là "siêu thanh", điều này chắc chắn đúng theo định nghĩa tối thiểu đạt tốc độ vượt quá một dặm mỗi giây (Mach 5)—một tiêu chuẩn mà hầu hết các tên lửa đạn đạo tầm xa đã đạt được từ những năm 1950. Nhưng theo cách sử dụng hiện nay, "siêu thanh" mô tả những vũ khí kỳ lạ hơn vẫn có thể điều khiển trong khi di chuyển với tốc độ đó, không giống như các tên lửa đạn đạo truyền thống. Có khả năng, Oreshnik có thể được thiết kế để mang và thả các glider siêu thanh có đầu đạn có thể điều khiển trong khi bay lượn trên bầu khí quyển.
Ngược lại, Oreshnik cũng có thể chỉ là một IRBM thông thường với dung lượng MIRV lớn hơn so với người tiền nhiệm. "Tất cả các phương tiện tái nhập ở tốc độ và khoảng cách này đều là siêu thanh," LaFoy cho biết, "vì vậy tốc độ/ khoảng cách sẽ không cho chúng ta biết liệu đó có phải là một phương tiện bay siêu thanh hay chỉ là một phương tiện tái nhập thông thường cũng đang di chuyển với tốc độ siêu thanh."
Với hiệp ước INF đã chết từ năm 2019, lịch sử đang lặp lại. Nga đang tái vũ trang bằng các tên lửa tầm trung có khả năng mang hạt nhân, nhưng lại tức giận vì Mỹ, đang xây dựng lại kho dự trữ của mình, có kế hoạch đưa các tên lửa tầm trung (không hạt nhân) trở lại châu Âu để đáp trả cuộc xâm lược của Putin vào Ukraine. Tuy nhiên, một hiệp ước neo-INF dường như khó xảy ra vào ngày nay vì Mỹ sẽ không chấp nhận các hạn chế trừ khi Trung Quốc tham gia, và Trung Quốc, đã đầu tư mạnh vào các tên lửa đạn đạo không hạt nhân, không hề quan tâm.
Putin hiển nhiên hy vọng rằng cuộc tấn công IRBM sẽ khiến các nhà lãnh đạo phương Tây cảm thấy lo sợ về các cuộc tấn công của Nga, thuyết phục họ hạn chế việc chuyển giao tên lửa cho Ukraine. Tuy nhiên, cuộc tấn công mang tính biểu tượng này có thể khuyến khích châu Âu triển khai các hệ thống phòng thủ cao cấp hơn có khả năng đánh chặn IRBM, như THAAD và Aegis Ashore của Mỹ hoặc các hệ thống Aster 30 Block 2 và Arrow 3 đang được Pháp và Đức mua sắm.
Nguồn tham khảo: https://www.popularmechanics.com/military/weapons/a62992066/oreshnik-hypersonic-missile/
